Opowiadanie to nasza jedyna łódź, którą możemy żeglować po rzece czasu. (Ursula K. Le Guin)

Przyczyny i powody

Przyczyny i powody

Dziś słowa przyczyna i powód uważane są za synonimy, jednak dawniej nieco się różniły i warto o tym pamiętać.
Przyczyna – czynnik, element wywołujący (w sposób konieczny lub przypadkowy), pośrednio lub bezpośrednio dane zjawisko jako swój skutek.
Źródło słowa przyczyna jest podwójne. Składa się bowiem z przyimka przy oraz członu pochodzącego od czasownika czynić. Inaczej mówiąc przyczyna to coś, co spowodowało jakieś działanie (czyn). Przyczyna w tym znaczeniu ex definitione nie jest sama świadomym działaniem (a w każdym razie nie musi być), jest czynnikiem występującym niezależnie od czyjejś woli, wbrew tej woli, lub elementem naturalnym.
Dla większej jasności podam kilka przykładów najbardziej prawidłowego użycia tego wyrazu.
Przyczyną powodzi wiosną były nagłe i bardzo ulewne deszcze.
Przyczyną wypadku był uszkodzony układ hamulcowy auta.
W barakach obozowych z łatwością rozprzestrzeniały się choroby zakaźne, przyczyną tego były fatalne warunki sanitarne oraz przeludnienie.
Przyczyną budzącej się niechęci do Żydów z jednej strony był ich bardzo duży napływ z Hiszpanii, Portugalii, Niemiec, a także Austrii i Czech w wyniku rosnących prześladowań w tych krajach, a z drugiej strony fakt, że osiedlali się w zwartych grupach i przestawali się integrować ze społeczeństwem miejscowym.

Źródło słowa powód jest inne. Definicja z przedwojennego słownika była następująca:
Powód – prowadzenie, kierownictwo, powodowanie kimś lub czymś, przyczyna, pobudka, zachęta, podnieta, uzasadnienie.
Słowo powód pochodzi od wodzić, powodzić, czyli kierować (także zaprzęgiem lub wierzchowcem). Zatem definicja pierwotna słowa powód ma charakter osobowy w tym sensie, że to jakaś osoba musi uznać coś za powód swojego działania.
A oto kilka przykładów właściwego użycia, które nieco różni się od zastosowania wyrazu przyczyna.
Wynajdywał rozmaite powody, żeby nie pracować.
Mieli kompletnie różne poglądy na życie i to było dla obu ciągłym powodem do sprzeczek.
Powodem jego złych ocen było nieustanne lekceważenie obowiązków szkolnych.
Powodem akcji antyżydowskich w latach trzydziestych na Podlasiu była z jednej strony trwająca od lat propaganda Kościoła, z drugiej bardzo silne wpływy skrajnie nacjonalistycznych organizacji politycznych.

Na czym polega różnica? Popatrzmy jeszcze raz na ostatnie przykłady zdań w każdej z tych definicji językowych.
Przyczyną budzącej się niechęci do Żydów z jednej strony był ich bardzo duży napływ z Hiszpanii, Portugalii, Niemiec, a także Austrii i Czech w wyniku rosnących prześladowań w tych krajach, a z drugiej strony fakt, że osiedlali się w zwartych grupach i przestawali się integrować ze społeczeństwem miejscowym.
Otóż przyczyny wystąpiły tam w sposób niekontrolowany, były elementem ubocznym masowej migracji ludzi i nie sposób dziś tego traktować jako czynnika świadomego.
Powodem akcji antyżydowskich w latach trzydziestych na Podlasiu była z jednej strony trwająca od lat propaganda Kościoła, z drugiej bardzo silne wpływy skrajnie nacjonalistycznych organizacji politycznych.
Powody jednak były zależne od ludzi. Mogły nie wystąpić, można ich było uniknąć. Ktoś chciał by wystąpiły, ktoś wręcz nad tym pracował. A więc można i należy tych ludzi za to winić.

3.9/5 - (4 votes)